Excerpt -13

Book – Kamaaluddin wa tamam un Nemah

Author –Shaikh As-Saduq(a.r.)

Chapter 10: Report about Quss bin Saidatul Iyadi(a.r.)

Continuing the discussion of those who searched for the divine proof before the appearance of the Holy Prophet (s.a.w.a), this chapter deals with the circumstances of Quss bin Saidatul Iyadi (r.a). Like Janabe Salman (r.a), he too spent his life longing for the Prophet Muhammad (s.a.w.s) and awaiting his advent. He was considered unique from the aspect of his knowledge and wisdom. Holy prophet (s.a.w.s) has invoked divine mercy on him and said: He shall be raised up on Judgment Day as a separate nation.

Quss bin Saidatul Iyadi (r.a) was from Bakr bin Wail tribe. The level of wisdom and recognition of Quss bin Saidatul Iyadi (r.a) was such that whenever a person from Iyad tribe came to visit the Messenger of Allah (s.a.w.s.) he used to ask him about the wise sayings of Quss and listened to them with all attention.

Shaikh Saduq (ar) has also mentioned some of his wise sayings in this chapter. In one such saying we find that he exhorts to take lessons from the past. He says;
*In those who have gone before us in the past centuries there are edifying insights.*

Quss bin Saidatul Iyadi (r.a) was the first among the people of the Age of Ignorance who brought faith in the advent of the Prophet. And he was the first man who kept a staff with him and used it for support. And it is said that he lived for six hundred years and knew the Holy Prophet (s.a.w.s.) by his name and genealogy and gave the people the glad tidings of his advent. Along with this it is also reported that he observed Taqaiyya (dissimulation).

Like Quss bin Iyadi (r.a) we should also enrich our wisdom by acquiring the Marefat of Hujjat e Khuda of our time i.e Imam e Zamana (a.t.f.s). Then like him we will be able to invite the people towards the Imam of our time during this period of occultation.

*May the Almighty grant us the good fortune of acquiring the Marefat of Imam e Zamana(a.t.f.s) and also give us the Taufeeq to invite the people towards Him (a.t.f.s).*

*اقتباس – 13*

*آئیے اپنے امام کے متعلق جانیں*

*کتاب – کمال الدین و تمام النعمہ*

*مؤلف – شیخ الصدوق علیہ الرحمۃ*

*باب 10 : قس بن ساعدة الأيادي علیہ الرحمۃ کے متعلّق تذکرہ*

رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم کی آمد سے قبل حُجّتِ خدا کی تلاش کرنے والے افراد کا تذکرہ جاری رکھتے ہوئے اِس باب میں قس بن ساعدة الأيادي کے حالات کا ذکر مِلتا ہے۔ جناب سلمان علیہ الرحمۃ کی طرح انھوں نے بھی اپنی زندگی رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم کی آمد اور ان سے ملاقات کی آرزو میں گزار دی۔ اپنے علم و حکمت کے اعتبار سے اُن کا ایک منفرد مقام تھا۔ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے ان کے لئے رحمتِ الٰہی کی دعا کی اور فرمایا کہ روز قیامت انھیں ایک منفرد امت کے طور پر مبعوث کیا جائے گا ۔

قس بن ساعدة الأيادي علیہ الرحمۃ۔ کا تعلق قبیلئہ بکر بن وائل سے تھا۔ ان کی حکمت و معرفت کی منزلت یہ تھی کہ، جب بھی أياد قبیلہ کا کوئی شخص رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم کی خدمت میں حاضر ہوتا تھا تو آپ (ص) ان کے حکیمانہ اقوال کے متعلق دریافت کیا کرتے، اور بڑی توجوہ کے ساتھ سماعت فرماتے تھے۔

شیخ صدوق علیہ الرحمہ نے بھی ان کے چند حکیمانہ اقوال کو درج کیا ہے۔ اسی طرح کے ایک قول میں ہم دیکھتے ہیں کہ وہ ماضی سے سبق لینے کی ترغیب دلاتے ہوئے کہتے ہیں کہ وہ افراد جو ہم سے پہلے گزشتہ صدیوں میں گزر چکے ہیں اُن میں اصلاح کنندہ بصیرت پائی جاتی ہے

قس بن ساعدة الأيادي علیہ الرحمۃ دور جاہلیت کے لوگوں میں سے پہلے شخص تھے جو رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم کی رسالت پر ایمان لائے۔ اور وہ پہلے شخص تھے جو اپنے ساتھ عصا رکھتے تھے اور اور اُس کا سہارا لیتے تھے۔ اور کہا جاتا ہے کہ وہ ۶۰۰ سال تک زندہ رہے، اور وہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم کو اُن کے نام سے جانتے تھے اور اُن کے نسب نامہ سے بھی واقف تھے ، لوگوں کو ان کی آمد کی بشارت دیتے تھے۔ اور وہ لوگوں کو اُن کی آمد کی بشارت دیتے تھے۔ اِس کے ساتھ یہ بھی درج ہوا ہے کہ وہ تقیّہ کرتے تھے

قس بن ساعدة الأيادي علیہ الرحمۃ کی طرح ہم کو بھی اپنے وقت کی حجّتِ خُدا (یعنی اِمام زمانہ [عجّ]) کی معرفت حاصل کر کے اپنی حکمت و دانشمندی کو تقویت دینا چاہئے، پھر اُن کی طرح ہم بھی اِس دورِ غیبت میں لوگوں کو امامِ عصر (عجّ) کی طرف دعوت دے سکیں گے

*اللہ سبحانہ وتعالیٰ ہم کو اِمام زمانہ [عجّ] کی معرفت حاصل کرنے کا شرف عطا فرمائے اور لوگوں کو اُن [عجّ] کی طرف دعوت دینے کی توفیق عطا فرمائے*

*इक़्तिबास 13*

आइये अपने इमाम के मुताल्लिक़ जाने

*किताब : कमालुद्दीन व तमामुन ने’मह*

*मुसन्निफ़ : शेख़ सदूक़ (अ.र.)*

*बाब 10 – क़ुस बिन साअदह अल-अयादी (अ.र.) के मुताल्लिक़ तज़किरा*

रसूलुल्लाह (स.अ.व.आ.) की आमद से क़ब्ल हुज्जत ए ख़ुदा की तलाश करने वाले अफ़राद का तज़किरा जारी रखते हुए इस बाब में क़ुस बिन साअदह अल-अयादी (अ.र.) के हालात का ज़िक्र मिलता है। जनाबे सलमान फ़ारसी (अ.र.) की तरह उन्होंने भी ने अपनी ज़िन्दगी रसूलुल्लाह (स.अ.व.आ.) की आमद और उनसे मुलाक़ात की आरज़ू में गुज़ार दी। अपने इल्म और हिकमत के ऐतबार से उनका एक मुनफ़रिद मक़ाम था। रसूलुल्लाह (स.अ.व.आ.) ने उनके लिए रहमत ए इलाही की दुआ की और फ़रमाया कि रोज़ ए क़ियामत उन्हें एक मुनफ़रिद उम्मत के तौर पर मबऊस किया जायेगा।

क़ुस बिन साअदह अल-अयादी (अ.र.) का ताल्लुक़ क़बीला ए बक्र बिन वाएल से था। उनकी हिकमत और मारेफ़त की मन्ज़िलत यह थी कि जब भी अयाद क़बीले का कोई शख़्स रसूलुल्लाह (स.अ.व.आ.) की ख़िदमत में हाज़िर होता था तो आप (स.अ.व.आ.) उनके हकीमाना अक़वाल के मुताल्लिक़ दरयाफ़्त किया करते और बड़ी तवज्जोह के साथ समाअत फ़रमाते थे।

शेख़ सदूक़ (अ.र.) ने भी उनके चंद हकीमाना अक़वाल को दर्ज किया है। इसी तरह के एक क़ौल में हम देखते हैं कि वह माज़ी से सबक़ लेने की तरग़ीब दिलाते हुए कहते हैं कि वह अफ़राद जो हम से पहले गुज़िश्ता सदियों में गुज़र चुके हैं उन में इस्लाह कुनंदह बसीरत पायी जाती है

क़ुस बिन साअदह अल-अयादी (अ.र.) दौर ए जाहिलियत के लोगों में से पहले शख़्स थे से जो रसूलुल्लाह (स.अ.व.आ.) की रिसालत पर ईमान लाये। और वह पहले शख़्स थे जो अपने साथ असा रखते थे और उसका सहारा लेते थे। और कहा जाता है कि वह 600 साल तक ज़िंदा रहे, और वह रसूलुल्लाह (स.अ.व.आ.) को उनके नाम से जानते थे और उनके नसब-नामे (शजरा) से भी वाक़िफ़ थे। लोगों को उनकी आमद की बशारत देते थे। इसके साथ यह भी दर्ज हुआ है कि वह तक़ैय्या करते थे।

क़ुस बिन साअदह अल-अयादी (अ.र.) की तरह हमको भी अपने वक़्त की हुज्जत ए ख़ुदा (यानी इमाम ए ज़माना [अ.त.फ़.श.] की मारेफ़त हासिल कर के अपनी हिकमत और दानिशमन्दी को तक़वियत देना चाहिए, फिर उनकी तरह हम भी इस दौर ए ग़ैबत में लोगों को इमाम ए अस्र [अ.त.फ़.श.] की तरफ़ दावत दे सकेंगे

*अल्लाह सुब्हानहु व तआला हमको इमाम ए ज़माना [अ.त.फ़.श.] की मारेफ़त हासिल करने का शरफ़ अता फ़रमाये और लोगों को उन [अ.त.फ़.श.] की तरफ़ दावत देने की तौफ़ीक़ अता फ़रमाये*

સારાંશ : ૧૩

*આઓ આપણે આપણા ઇમામને જાણીએ.*

*પુસ્તક : કમાલુદ્દીન વ તમામ ઉન નેઅમહ*

લેખક : શેખ અસ-સદુક (અ.ર.)

*પ્રકરણ ૧૦* : કુસ બિન સયદતુલ અયાદી (અ.ર.) નો એહવાલ

જે લોકોએ પવિત્ર પયગંબર (સ.અ.વ.) ના આગમન પહેલા ઇલાહી હુજ્જતોની શોધ કરી હતી તેમની ચર્ચા આગળ વધારતા, આ સંસરણ કુસ બિન સયદતુલ અયાદી (ર.અ.) ના સંજોગો સાથે સંબંધિત છે. જનાબે સલમાન (ર.અ.) ની જેમ, તેમણે પણ પોતાનું જીવન પયગંબર હ. મોહમ્મદ (સ.અ.વ.) ના આગમનનો ઇન્તેઝાર કરતા ગુજાર્યું. તેઓ ઈલમ અને હિકમતના પાસાથી અજોડ માનવામાં આવતા હતા. પવિત્ર પયગંબર (સ.અ.વ.) એ તેમના પર ઇલાહી રેહમત વરસે તેવી દુઆ કરી છે અને કહ્યું છે: કયામતમાં તેઓની એક અલગ ઉમ્મત તરીકે બેસત થશે.

કુસ બિન સયદતુલ અયાદી (ર.અ.) બકર બિન વાએલ કબીલામાંથી હતા. તેઓની હિકમત અને માં’રેફતનો દરજો એ હતોકે જયારે કોઈ અયાદી કબીલાનો વ્યક્તિ રસુલુલ્લાહ (સ.અ.વ.) ની ઝીયારત માટે આવતો તો અલ્લાહના રસુલ (સ.અ.વ) તેને કુસના હિકમત ભર્યા કલામ સંભળાવવા કેહતા અને તેને ખુબ ધ્યાનથી સંભાળતા.

શેખ સદુક (અ.ર.) એ આ પ્રકરણમાં તેમની કેટલીક હિકમતભરી વાતોનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો છે. આવી એક ઉક્તિમાં આપણને મળે છે કે તેઓ ભૂતકાળમાંથી પાઠ લેવાની સલાહ આપે છે. તેઓ કહે છે :

ભૂતકાળની સદીઓમાંથી જે લોકો આપણી સમક્ષથી ચાલ્યા ગયા છે ત્યાં નૈતિક અને માનસિક સુધારની આંતરદૃષ્ટિ છે.

જાહેલીયતના યુગના લોકોમાં કુસ બિન સયદતુલ અયાદી (ર.અ.) પ્રથમ હતા જેઓ પયગંબર (સ.અ.વ.) ના આગમન વિષે ઈમાન લાવ્યા હતા. અને તે પહેલા માણસ હતા જેમણે તેમની સાથે અસા રાખ્યો હતો અને તેનો ટેકો આપવા માટે ઉપયોગ કરતા હતા. અને એવું કહેવામાં આવે છે કે તેઓ છસો વર્ષ જીવ્યા અને પવિત્ર પયંબર (સ.અ.વ.) ને તેમના નામ અને વંશાવલી સમેત જાણતા હતા. સાથોસાથ એ પણ ઉલ્લેખ છે કે તેઓ તકીય્યા કરતા હતા.
કુસ બિન સયદતુલ અયાદી (ર.અ.) ની જેમ આપણે પણ આપણા ઝમાનાની હુજ્જતે ખુદા એટલે ઈમામે ઝમાના (અ.ત.ફ.શ.) ની મા’રેફત મેળવી આપણી હીક્મતમાં વધારો કરવો જોઈએ. જેથી તેમની જેમ આપણે પણ આ ગયબતના સમયમાં લોકોને ઝમાનાના ઈમામ તરફ બોલાવી શકીશું.

અલ્લાહ આપણને મા’રેફતે ઈમામે ઝમાના (અ.ત.ફ.શ.) મેળવવાનું સદભાગ્ય આપે અને લોકોને તેઓ (અ.ત.ફ.શ.) ની તરફ બોલાવવાની આપણને તૌફિક આપે.